A+ R A-

Η Χημεία την εποχή της Μύρτιδος

E-mail Εκτύπωση PDF

(από τους Ανδρακάκο Κώνσταντίνο (Φυσικός) και Ανδρακάκου Σοφία(Χημικός))
Πρότυπο Εκπαιδευτήριο Αθηνών

 

Η χημεία ως θεωρητική επιστήμη τον 5ο αιώνα π.Χ. βρισκόταν ακόμη στα σπάργανα. Το 580 π.Χ. ο Θαλής αναρωτήθηκε για τη σύσταση του σύμπαντος και αναζήτησε μία απάντηση, η οποία δε θα στηριζόταν στο υπερφυσικό. Κατέληξε πως η ύλη είναι, ουσιαστικά, νερό και πως όλα όσα δεν είναι νερό είτε έχουν προέλθει από το νερό, είτε είναι μεταποιημένο νερό. Συνεπώς κατά τη γνώμη του το νερό ήταν το πρώτο στοιχείο.

60 χρόνια αργότερα ο Λεύκιππος υποστήριξε ότι κάθε συμβάν έχει ένα φυσικό αίτιο. Αυτή η θέση αντιπροσωπεύει την επιστημονική άποψη που επικρατεί και σήμερα. Ο μαθητής του Λεύκιππου Δημόκριτος ενστερνίστηκε και επεξέτεινε τις ιδέες του δασκάλου του. Το 440 π.Χ. (τη χρονιά που γεννήθηκε η Μύρτις) ο Δημόκριτος υποστήριξε ότι η ύλη αποτελείται από μικροσκοπικά σωματίδια τόσο μικρά που δεν μπορούν να τμηθούν περισσότερο και γι’ αυτό ονομάστηκαν άτομα.
Φυσικά ο Λεύκιππος και ο Δημόκριτος δεν είχαν καμία απόδειξη για εκείνα που υποστήριζαν. Οι θεωρίες τους ήταν καθαρά υποθέσεις και έπρεπε να περάσουν περισσότερα από δύο χιλιάδες χρόνια για να αποδειχθεί η ορθότητα των ιδεών τους.

Παρ’ όλο, όμως που το θεωρητικό υπόβαθρο της χημείας ήταν ακόμη σαθρό την εποχή της Μύρτιδος, στην πράξη οι χημικές ανακαλύψεις που είχε κάνει ως τότε η ανθρωπότητα ήταν πάρα πολλές και μπορούμε να δούμε μερικές από αυτές.
Από τις πρώτες, αν όχι η πρώτη χημική διεργασία που ανακάλυψε η ανθρωπότητα ήταν τα κεραμικά σκεύη. Όταν τα πήλινα σκεύη τοποθετήθηκαν στη φωτιά μετατράπηκαν σε σκληρά κεραμικά δοχεία. Τα κεραμικά σκεύη, όχι μόνο έκαναν δυνατή, τη μέχρι τότε αδύνατη μεταφορά των υγρών, αλλά εισήγαγαν και ένα νέο τρόπο μαγειρικής. Έτσι εμφανίστηκαν τα φαγητά της κατσαρόλας και τα ψητά του φούρνου. Με τέτοια, αλλά και με χάλκινα, λοιπόν σκεύη μαγείρευε η μητέρα της Μύρτιδος.

xeimia1Τον 5ο αιώνα π.Χ. η μεταλλουργία είχε ήδη ζωή πολλών χιλιετιών. Στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων γινόταν συστηματική εξαγωγή χαλκού από το 5000 π.Χ. Το 3600 π.Χ. εμφανίζονται τα κράματα του χαλκού : o oρείχαλκος και μπρούτζος. Ο ορείχαλκος (κράμα χαλκού και ψευδαργύρου) ήταν ιδανικό υλικό για την κατασκευή όπλων και εργαλείων χάρη στη σκληρότητα του. Το 1200 π.Χ. ξεκινά η μεταλλουργία του σιδήρου, η οποία ήταν σαφώς πιο επίπονη (ο σίδηρος λιώνει στους 1500ο C, ενώ ο χαλκός στους 1000 ο C). Αναμφίβολα μετά από πολλές προσπάθειες και αποτυχίες ανακαλύφθηκε ότι ο σίδηρος, αν τακεί κατάλληλα και αναμιχθεί με άνθρακα μπορεί να δώσει ένα πολύ σκληρό κράμα, το ατσάλι.
Η εποχή της Μύρτιδος όσο και αν δεν μπορούμε να το φανταστούμε είχε και πολύ χρώμα. Τα αγάλματα δεν ήταν λευκά όπως τα βλέπουμε σήμερα στα μουσεία, αλλά ήταν βαμμένα σε πολλούς χρωματισμούς : κόκκινο, μπλε, κίτρινο, πράσινο. Για να το επιτύχουν αυτό χρησιμοποιούσαν ορυκτά όπως η ώχρα παντοδαπή (κίτρινο ορυκτό) , το κιννάβαρι (σουλφίδιο του υδραργύρου) και ο μίλτος (ερυθρές σιδηρούχες χρωστικές).

Επίσης γινόταν συστηματικά βαφή των υφασμάτων, παρόλο που ήταν αρκετά ακριβή υπόθεση. Η πιο διάσημη βαφή ήταν η πορφύρα, η οποία ήταν ακριβότερη και από το χρυσό (ένα ύφασμα απαιτούσε για να βαφτεί 12.000 όστρακα). Άλλες βαφές ήταν ο κρόκος , που έδινε κίτρινο χρώμα στα κροκοβαφή υφάσματα, ο θάψος που έδινε το κίτρινο χρώμα στα μάλλινα, η ίσατις που έδινε το κυανό χρώμα,κ.α. Οι βαφές διατηρούνταν μέσα σε ειδικά αγγεία με λεπτό λαιμό και πλατιά χείλη για να προφυλάσσονται από τον αέρα και το φως, με μεταλλική υφή για να μην απορροφάται από αυτά η βαφή.

xeimia2Η σπουδαιότερη, όμως από κάθε άποψη χημική διεργασία στην Ελλάδα του 5ο αιώνα π.Χ., ήταν η οινοποίηση. Το κλίμα και το έδαφος της Ελλάδας προσφέρονται ιδιαίτερα για την καλλιέργεια της αμπέλου. Οι Έλληνες ήταν οι πρώτοι που μεθόδευσαν και εφάρμοσαν επιστημονικές μεθόδους στην αμπελουργία και ως εκ τούτου οι πρώτοι που παρήγαγαν κρασί σε μεγάλη εμπορική κλίμακα. Σταδιακά η καλλιέργεια των σιτηρών αντικαταστάθηκε από την καλλιέργεια αμπέλου και ελιάς και η οινοπαραγωγή εντατικοποιήθηκε. Το κρασί έγινε ένα από τα κύρια εξαγώγιμα προϊόντα του ελληνικού θαλάσσιου εμπορίου και ανταλλασσόταν με άλλα αγαθά. Το κρασί ήταν συνώνυμο του πλούτου. Η παρουσία αμφορέων σε ολόκληρη τη Μεσόγειο αποδεικνύει τη δημοτικότητα των ελληνικών κρασιών και την επιρροή των ελληνικών ηθών και εθίμων. Την εποχή που γεννήθηκε η Μύρτις το ελληνικό κρασί εξαγόταν μέχρι τη νότια Γαλλία δυτικά, την Αίγυπτο νότια, την Κριμαία ανατολικά και βόρεια την περιοχή του Δούναβη. Επρόκειτο για εμπόριο σε μαζική κλίμακα. Σε ένα μόνο ναυάγιο στη νότια Γαλλία βρέθηκε ο εκπληκτικός αριθμός των 10.000 αμφορέων, δηλαδή 250.000 λίτρα κρασί ή 333.000 σημερινά μπουκάλια.

Τον 6ο αιώνα π.Χ. οι γαιοκτήμονες της Αττικής χωρίζονταν σε τάξεις ανάλογα με τους αμπελώνες τους: οι κατώτερες τάξεις είχαν μέχρι επτά στρέμματα και οι επόμενες τρεις μέχρι δέκα, δεκαπέντε και εικοσιπέντε αντίστοιχα. Για τους Έλληνες την εποχή της Μύρτιδος το κρασί ήταν συνώνυμο του πολιτισμού και της εκλέπτυνσης: η ποικιλία του κρασιού που έπινε κανείς και η παλαιότητα του ήταν δείγματα της κουλτούρας του. Όπως έγραφε και ο Αισχύλος ¨ Ο χαλκός είναι ο καθρέπτης της εξωτερικής μορφής, το κρασί ο καθρέπτης του νου.¨

 

 

Βιβλιογραφία

- H ιστορία του κόσμου μέσα από 6 ποτήρια. Τom Standage, εκδόσεις Κέδρος.
- Το χρονικό των επιστημονικών ανακαλύψεων. Isaac Asimov, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

440 π.X. - 429 π.X.

Επισκέπτες

  • Εμφανίσεις Περιεχομένου : 2924048

Η Μύρτις, φίλη του ΟΗΕ

Το μήνυμά της στους ηγέτες του κόσμου (μεταφράζεται σε 24 γλώσσες!)


Περισσότερα...