Η δημιουργία µιας μεταφερόμενης έκθεσης, που θα µπορεί να ταξιδέψει σε διαφορετικές πόλεις της Ελλάδας και του εξωτερικού, ήταν ταυτόχρονα µια ιδέα δύσκολη στη πραγµατοποίησή της αλλά και πολύ ενδιαφέρουσα.

Τόσο η ομάδα των μουσειολόγων όσο και των μουσειογράφων που συγκροτήθηκε είχαν να απαντήσουν στα εξής βασικά ερωτήματα: Πώς ένα εξειδικευμένο θέµα, όπως το συγκεκριμένο, µπορεί να απευθυνθεί στο ευρύ κοινό; Πώς, δηλαδή, η εξειδικευμένη διαδικασία της έρευνας και τα αποτελέσµατά της µπορούν να απλοποιηθούν έτσι ώστε να είναι κατανοητά στον επισκέπτη της έκθεσης; Και με ποιόν τρόπο θα γίνει ο χωροθετικός σχεδιασμός της έκθεσης ώστε να προσαρμόζεται εύκολα στον οποιοδήποτε εκθεσιακό χώρο χωρίς να διακόπτεται η  ροή της πληροφορίας;

Οι παραπάνω προβληματισμοί απαντήθηκαν µέσα από συνεχείς διαδικασίες επεξεργασίας και πειραµατισµών µε την ίδια την πληροφορία και τον τρόπο µετάδοσής της. Η µελέτη των πληροφοριών οδήγησε στον προσδιορισµό τριών θεµατικών ενοτήτων: την ανασκαφή, την έρευνα του σκελετικού και οδοντικού υλικού και την ανάπλαση του προσώπου. Πάνω σε αυτή την τριµερή δοµή εξελίχθηκε τόσο η µουσειολογική όσο και η μουσειογραφική µελέτη.

Αξιοποιώντας το ψηφιακό λεξιλόγιο της σύγχρονης εποχής, αλλά συγχρόνως διατηρώντας την ίδια εγγενή ανάγκη για επικοινωνία, η µουσειολογική οµάδα ευελπιστεί να µεταφέρει την εµπειρία της αναµόχλευσης του παρελθόντος και να δηµιουργήσει µία αµφίδροµη, γνωσιακή και συναισθηµατική, δίοδο στο παρόν, αναζητώντας µύστες για µία άυλη τελετουργία.

Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Την ίδια ώρα η μουσειογραφική ομάδα πειραματίζεται και επιλέγει ένα ευέλικτο και  ευπροσάρμοστο αρθρωτό κατασκευαστικό σύστημα, που επιτρέπει στα ίδια υλικά να δημιουργούν διαφορετικές αρχιτεκτονικές συνθέσεις και να προσαρμόζονται στον εκάστοτε εκθεσιακό χώρο με τις μικρότερες δυνατές επεμβάσεις. Η εξαιρετικά απλή μέθοδος κατασκευής επιταχύνει το μοντάρισμα και το ξεμοντάρισμα των κατασκευών και μειώνει σημαντικά το κόστος, προϋπόθεση σημαντική για τη βιωσιμότητα μιας μεταφερόμενης έκθεσης (Η κάτοψη 1 αφορά την έκθεση «Μύρτιδος: πρόσωπο με πρόσωπο με το παρελθόν» στο Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας και την προσαρμογή για το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο∙ δείχνει την κίνηση του επισκέπτη και στις δύο εκθέσεις).

Ακολουθώντας τις σύγχρονες τάσεις της µουσειολογικής και μουσειογραφικής  πρακτικής, που ζητούν την ενεργητική παρουσία του επισκέπτη στο χώρο, σε συνάρτηση µε τη διαβάθµιση της µεταδιδόµενης πληροφορίας, επιλέχθηκαν νέοι τρόποι προσέγγισης και παρουσίασης. Έτσι, λοιπόν, οι ίδιοι οι ερευνητές µιλάνε για το έργο τους µέσα από βίντεο, Τα κείµενα της έκθεσης συνιστούν ένα σφαιρικό και εύκολα κατανοητό πληροφοριακό πλαίσιο. Η έκθεση περιλαµβάνει ενεργητικά βιωµατικά εκθέµατα και πλαισιώνεται από κατάλληλο φωτισμό. Τέλος, η ηχητική συνοδεία βοηθά τον επισκέπτη στη συναισθηματική του κορύφωση καθώς αντικρίζει τη Μύρτιδα, το 11χρονο κορίτσι που έζησε την εποχή του Περικλή.

Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Με το παραπάνω σκεπτικό επανασχεδιάστηκε η έκθεση στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Κύριο μέλημα του μουσειογράφου αποτέλεσε τόσο η προσαρμογή της έκθεσης στις εκάστοτε ιδιαιτερότητες των χώρων όσο και η διατήρηση της ροής της πληροφορίας.

Ιδιαίτερα στην αίθουσα Ι. Βοκοτοπούλου στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, ο επισκέπτης αντικρίζει για πρώτη φορά την έκθεση πανοραμικά. Κατεβαίνοντας για να την επισκεφθεί, το προφίλ της Μύρτιδος τον ακολουθεί αλλά και τον καθοδηγεί στο ταξίδι της στο χρόνο.

Καινοτομία αποτελεί το γεγονός ότι, στις μέχρι τώρα επανεκθέσεις του ταξιδιού της Μύρτιδος, τα μουσεία που την υποδέχονται και τη φιλοξενούν συμμετέχουν ενεργά, πλαισιώνοντάς την με εκθέματα από την εποχή της Μύρτιδος από τις συλλογές τους. Στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο πλαισιώθηκε από επιτύμβιες στήλες Δεξιώσεων σε ενιαίο χώρο με την έκθεση, όπου πραγματοποιήθηκαν και εκπαιδευτικά προγράμματα, ενώ στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης πλαισιώνεται από χρυσό στεφάνι μυρτιάς, από επιτύμβια στήλη κοριτσιού καθώς και από παιδικά παιχνίδια της εποχής της.

Ο επισκέπτης αποκτά λοιπόν την πολύτιμη εμπειρία του να βιώσει μέσα από την επίσκεψή του στην έκθεση το συγκέρασμα του παρελθόντος με το παρόν αλλά και το μέλλον μέσα από τη συμβολή της ιστορίας και της επιστήμης.

Νατάσα Κάλου, Μουσειογράφος

Μουσείο της Πόλης της Ποντγκόριτσας

Στην τέταρτη κατά σειρά παρουσίαση της έκθεσης στο Μουσείο της Ποντγκόριτσα, στο Μαυροβούνιο, ο χώρος που διατέθηκε βρίσκεται στον πρώτο όροφο του κτηρίου και είναι επιμήκης. Για τον λόγο αυτό επιλέξαμε να ακολουθήσουμε μια διάταξη ανάλογη με αυτή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου της Αθήνας. Όλες οι μέχρι σήμερα παρουσιάσεις έχουν βασιστεί στην αρχική σύλληψη της μελετητικής ομάδας, για μια σπειροειδή κίνηση που κλιμακώνει το ενδιαφέρον του επισκέπτη για το κυρίως έκθεμα, ενώ παράλληλα του δίνει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες.

Η έκθεση χωρίζεται σε δύο τμήματα. Το τμήμα της εισόδου – υποδοχής (ορατό κατά την ανάβαση από το κλιμακοστάσιο στον πρώτο όροφο του Μουσείου) εισάγει τον επισκέπτη σε αυτό που πρόκειται να δει, μαζί με το τμήμα με τα αρχαιολογικά στοιχεία και το σύντομο χρονολόγιο των ανασκαφών. Η συστοιχία των τοίχων έχει τοποθετηθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να υποχρεώνει τον επισκέπτη να περάσει από όλα τα σημεία της έκθεσης ακολουθώντας μια φυσική πορεία χωρίς πισωγυρίσματα.

Στο κυρίως τμήμα της έκθεσης ο επισκέπτης βλέπει από μακριά το κρανίο και όπως πλησιάζει διαβάζει τις ιατρικές πληροφορίες. Ακολουθώντας και εδώ την χρονολογική αφήγηση φτάνει στην είσοδο του χώρου όπου θα δει το κυρίως έκθεμα, «24 αιώνες μετά…», και βρίσκεται μπροστά στη Μύρτιδα.

Η έξοδος γίνεται από ένα ευθύ διάδρομο που δεν διαταράσσει τη λειτουργία της υπόλοιπης έκθεσης.

Η προσαρμογή μελέτης έγινε από Παναγιώτη Β. Μιχαλόπουλο (πολιτικό μηχανικό), και η σχεδίαση από την σχεδιαστική ομάδα της Redecoration.